अहिल्यादेवी होळकर या असामान्य स्ञी होत्या त्या प्रत्येक क्षणाला सद्सविवेकबुद्धीने कर्तव्य करणाऱ्या आणि एक उच्च प्रतीचे जीवन व्यतीत करणाऱ्या कुशल प्रशासक होत्या त्या गावोगावी खेड्यापर्यंत मुलींना शिक्षण संस्कृत ज्ञान ,हुंडाबंदी, दारूबंदी ,वृक्षतोडबंदी सती प्रथेला विरोध करणे असे पुरोगामी विचारसरणीचे कार्यक्रम त्यांनी आपल्या कारकीर्दीत राबवले. पुरोगामी धर्मत्व जपत जपत त्यांनी उद्योगधंदेही उभारले. महेश्वरचा हातमाग तर आजही चालू आहेत त्यांचेच अनेक कार्यक्रम आज महाराष्ट्र शासन केंद्र शासन राबवत आहे हे त्यांच्या बुद्धी वैभवाचे साक्षी देत आहेत हे विसरता येणार नाही. प्रजेचे दुःख हे स्वतःचेच दुःख मानणाऱ्या प्रजेवर पुत्र व प्रेम करणाऱ्या लोकमाता होत्या जनतेलाच त्यांना या पदव्या बहाल केल्या आहेत आज तीनशे वर्षे त्या टिकून आहेत प्रजेला आपल्या कुटुंबातील घटक समजून आपल्या पुत्र -कन्येप्रमाणे प्रेम करीत त्यांनी प्रजेचे पालन केले.
त्या धार्मिक म्हणून तर सर्वांना माहीतच होत्या परंतु ठिकठिकाणी घाट ,देवळे ,धर्मशाळा विहिरी रस्ते तयार करीत विकास साधला त्यांच्या कार्याची ख्याती भारतभर पसरली आहे. त्यांनी घातलेली अन्नक्षेत्रे ,पानपोई आजही चालू आहेत अनेक जण आपली भुक- तहान तिथे शांत करतात म्हणून त्यांचे चरित्र लोकोत्तर आहे.
आपले 29 वर्षाच्या कारकिर्दीमध्ये त्यांनी केवळ देवर ,घाट बांधले नाही तर अनेक पुरोगामी विचारांची कामे त्यांनी केलेली आहेत त्यांच्या न्यायप्रिय, शिस्तप्रिय कारणे आजही मोठ्या प्रमाणावर आपल्याला ऐकायला मिळतात . दत्तक विधानाचा कायदा, स्त्रियांचा सन्मान अशी अनेक कामे त्यांनी केली स्त्रियांचा सन्मान हा मावळ्याचा महालौकिक व्हावा हे मावळ्याची घोषवाक्य व्हावे अशी त्यांची मनापासून इच्छा असायची. 1754 साली कुंभेरीच्या लढाईत खंडेराव निधन पावल्यानंतर सती प्रथा रद्द करण्याचा मान होळकर कुटुंबाकडे जातो.
धर्म जातीभेदाच्या भिंती मातोश्री अहिल्यादेवींना मान्य नव्हत्या खंडेराव यांच्या श्राद्ध प्रसंगांमध्ये अहिल्याबाई देवी होळकर यांनी धर्म जाती भिंती मोडून काढल्या खंडेरावांच्या श्राद्धाच्या वेळेला मालेराव आवाज पूजेला बसलेले बघून सर्वांच्या मनाला त्रास होत होता .कालवाकालव होत पांढरा लुगडं, पांढरी शाल घेऊन पांढऱ्या घोंगडीवर बसलेल्या अलंकार कुमकुम विरहित अहिल्यादेवींकडे बघवत नव्हते.खंडेरावांच्या मृत्यू पावलेल्यानंतर पूर्वजांची नावे घेऊन त्यांची श्राद्ध केली गेली तसेच त्यांच्या सती गेलेल्या बायकांची नावे घेऊन संपली. पण त्यात सकीना आणि शबनम यांची नावे होत नव्हती अहिल्यादेवींनी ब्राह्मणाला थांबवले त्यांची नावे का घेतली नाहीच हा पक्षघात काय केला? आम्हाला याचा जाब द्या देवी कडाडल्या त्यावेळी अंतोशास्त्री लगबगिने अहिल्यामातेच्या जवळ गेले आणि म्हणाले की त्या परधर्माचे आहेत त्यामुळे त्यांची नावे घेता येणार नाहीत. त्यावेळी अहिल्यादेवींनी खडसावले पर धर्माचे असल्यास म्हणून काय झालं ?त्या त्यांच्या बायका तर आहेत ना? त्यांची नावे घेतल्याशिवाय आम्ही अन्न पाणी घेणार नाही त्यांच्या नावे दोन पळ्या पाने घालण्याचे जमत नसेल तर हे बंद करा असा सज्जड दम दिल्याबरोबर अंतोशास्त्री ब्राह्मणाने त्या मुस्लिम स्त्रियांची देखील श्राद्ध केले.
अहिल्यादेवींचे संपूर्ण विचार जगाला संदेश देणारे होते. कोणी दिल्या या धर्माज्ञा ईश्वराने तर नाही ना ? माणसानेच केल्या ना त्यातून मार्ग आपणास काढायला हवा धर्म नाती तोडतो की जोडतो असा सवाल त्या करीत अहिल्यादेवी धार्मिक जरी असल्या तरी धर्मांध नव्हती आहे हे सिद्ध होतं.
अनेकदा समाज परिवर्तनाची सुरुवात आपल्या घरापासून अहिल्यादेवी करत हे त्यांनी कन्या मुक्ताईच्या विवाहाच्या प्रसंगावरून आपल्या लक्षात येते अहिल्यादेवींनी 500 स्त्रियांची फौज आणि तीही हत्यार बंद फौज हवी केली होती .
या फौजेच्या जीवावर रघुनाथराव पेशव्यांना माघारी फिरण्यास भाग पाडले आपल्या समकालीन महादजी शिंदे यांची कान उघडणी करण्यास देखील त्या कचरल्या नाहीत. राजकारणात उदंड यश कीर्ती मिळवणाऱ्या त्यांचं भाग्य संसारात मात्र ऋतून बसले होते एका पाठोपाठ एक आपल्या घरातील रक्ताच्या नात्यातील नऊ माणसे गेली एकीकडे संकटे सातत्याने पाठलाग करत असताना समाज हिताच्या कोणत्याही कामात त्या कमी पडल्या नाहीत अहिल्यादेवींनी शाहीर कवी यांना कायम मदत केली पण खोटी स्तुती करणाऱ्या शहरांना त्या सुनावत असतं. शाहीर अनंत फंदी यांची अशीच एकदा त्यांनी कान उघडणी केली पक्का विचार शाश्वत बुद्धी आणि दूरदृष्टी या अहिल्यादेवींचे ठाईचे गुण होते त्यांच्या 300 व्या जयंतीच्या निमित्ताने विनम्र अभिवादन करतो.
0 Comments